روند شکل‌گیری شهر اهواز از آغاز تاکنون

با توجه به شواهد تاریخی و باستان شناسی ، بیش از 500 سال قبل از میلاد مسیح ،‌در دوره ایلامیان،‌شهری به نام اوکسین برپا بودکه با اهواز قدیم مطابقت دارد. بناهای  این شهر بر روی تنها  بلندیهای زمین‌های اطراف کارون که احتمالاً ناشی از یک گسل متعلق به دوران سوم  زمین‌شناسی بوده و در امتداد شرقی – غربی قرار گرفته‌اند شکل گرفته است . بدلیل امتداد یافتن گسل مزبور تا رودخانه‌ و وجود پستی و بلندیهای ناشی از آن در بستر رود، امکان تردد وسایل دریایی بین خلیج رودخانه وجود نداشته است. و تنها راه حل ممکن برای عبور کالا از دریا به داخل رودخانه ، پیاده کردن آنها در مصب رود و انتقال بارها از طریق خشکی تا  بعد از ناهمواری‌های گسل بوده است. بهمین جهت در دوانتهای این قسمت از طول کارون که حدوداً یک کیلومتر بوده، شهر اهواز بصورت دو محله بزرگ در دو طرف رود شکل گرفته است .

 محله شرقی که سطح بزرگتری را اشغال می‌کرده مختص محله‌های مسکونی بوده ، بهمین جهت اکنون این قسمت را که فقط محله‌ای است در شهر بزرگ اهواز،‌شهر قدیمی می‌نامند. محله غربی را، که ‌شامل امکانات باراندازی و بازاری کوچک بوده، جزیره می نامیدند. احتمالا اطراف این منطقه ، در مواقع جزر و مد دریا و یا طغیان آب رودخانه‌ها یا طوفانها بطور موقت بوسیله آب محصور می‌شده است .

می‌توان گفت که تا پیش از زمان قاجار شهر اهواز در همان اندازه و شکل اولیه خود بوده است. در زمان رضاشاه ،‌بافت قدیمی شهر به سوی کرانه غربی کارون گسترش پیدا کرد. بعبارت دیگر شهر اهواز تا قبل از سالهای 1320 شمسی، عبارت بود از مجموعه ای نیمه ارگانیک در دو سوی کارون که ستون فقرات اصلی آن را رودخانه تشکیل می‌داد. و در سمت غرب تنها تاسیسات نظامی، ایستگاه راه‌آهن و منازل مسکونی آنها وجود داشت. و مرکزیت شهر به سمت شرق رود بود.

بین سالهای 1320 و 1340 یعنی  تا انقلاب سفید پهلوی دوم، شکل شهر بگونه‌ای ارگانیک و متکی بر کرانه‌های امتداد کارون گسترش پیدا کرد. در این زمان بدلیل اینکه خط آهن تهران در سمت غرب رود و در سمت مناطق نظامی قرار داشت، شهر در این قسمت و بیشتر گسترش یافت. کرانه غربی رود در واقع شهر جدید محسوب می شد.

پس از سالهای 1340، انجسام شهری از هم گسسته شده و شهر بصورتی ناهمگون و غیر منطقی رشد و گسترش پیدا کرد. و دیگر رود کارون شالوده‌های شهری را تعریف نمی‌کرد بلکه خطوط ارتباطی سواره و همینطور خط آهن بود که در شکل‌گیری شهر نقش مهمی داشت.

این محورهای ارتباطی شامل چهار مسیر اصلی بود که به ترتیب به سمت شوشتر، خرمشهر ، بندر امام و سوسنگرد امتداد داشتند. بیشترین گسترش در سمت شمال شرقی به جنوب غربی است و این بیانگر آن است محور شوشتر و محور خرمشهر مهمترین محورهای ارتباطی بوده‌اند. و بدین ترتیب ارتباط نواحی مختلف با رود کارون قطع شد. این مسیر رشد تا پیش از سال 1357، در زمان انقلاب ادامه داشت . پس از 1357، این سیر پرشتاب ‌تر ادامه پیدا کرد و رشد بی‌رویه محله‌ها و شهرک‌های جدید بعنوان پاسخگویی به رشد نیاز مسکن برای جمعیت رو به رشد، تنها معیار و ملاک برای ساخت و ساز قرار گرفت.

 نوشته شده توسط مریم فرهادیان در پنج شنبه 87/10/26 و ساعت 4:19 عصر | نظرات دیگران()